در یک مفصل زانوی سالم، غضروفی میان استخوان‌ها قرار دارد که امکان حرکت آسان مفصل زانو و جابجایی استخوان‌ها را فراهم می‌کند. زمانی که این غضروف به دلایل مختلفی از جمله پیری تخریب می‌شود و از بین می‌رود، استخوان‌ها هنگام حرکت با یکدیگر در تماس قرار می‌گیرند و موجب التهابی می‌شوند که در نتیجه آن آرتروز ایجاد می‌شود. به طور کلی آرتروز زانو را می‌توان به انواع مختلف خفیف تا شدید تقسیم بندی کرد که انواع خفیف آن معمولا دارای علائم و نشانه نیستند، اما انواع شدید آن با علائم آزار دهنده‌ای همراه می‌شوند.
آرتروز زانو چیست؟
غضروف مفصل زانو یک لایه نرم میان استخوان‌های زانو است که وظیفه کاهش اصطکاک و حرکت نرم و آسان مفصل زانو را بر عهده دارد. آرتروز زانو یک بیماری مفصلی است که با تخریب و فرسودگی غضروف مفصل زانو همراه می‌باشد، در واقع زمانی که غضروف زانو تخریب می‌شود، اصطکاکی میان استخوان‌های زانو ایجاد می‌شود که با درد، التهاب، تورم و… همراه است.
آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis ) از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروز مفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است. آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که ازآن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد می‌شود. (+)
مراحل پیشرفت آرتروز زانو
مراحل پیشرفت آتروز زانو در افراد مختلف کمی متفاوت است، اما به طور کلی می‌توان این مراحل را به صورت زیر شرح داد:
- در ابتدا تغییراتی در غضروف زانو ایجاد می‌شود که این تغییرات به صورت نرم شدن، کاهش ضخامت و تغییر شکل غضروف است و به تدریج ایجاد می‌شود.
- به مرور زمان نوار‌هایی در قسمت فرسوده غضروف زانو تشکیل می‌شود که وضعیت غضروف را بهبود بخشد.
- با ادامه تخریب غضروف، استخوان‌ها به صورت مستقیم با یکدیگر در تماس قرار می‌گیرند و نمونه‌های استخوانی جدیدی تشکیل می‌شود.
- در ادامه، تماس مستقیم استخوان‌ها با یکدیگر ادامه می‌یابد تا جایی که خراش‌های استخوانی ایجاد می‌شود که در طول زمان رشد کرده و علائمی مانند درد، تورم و محدودیت حرکتی را ایجاد می‌کند.
- در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است به دلیل انجام فعالیت‌های نامناسب و وارد شدن فشار بیش از حد، توده‌های استخوانی در زانو تشکیل شود که حرکت مفصل را دچار مشکل می‌کند و درد شدیدی را به همراه دارد.
- در این مرحله که شدت تخریب غضروف بیشتر از مرحله قبلی شده است، ساختار مفصل دچار تغییرات زیادی می‌شود و درد، تورم و محدودیت حرکتی افزایش می‌یابد.
علائم
با ایجاد شدن آرتروز در زانو، علائمی ظاهر می‌شود که به مرور زمان پیشرفت می‌کند و تشدید می‌گردد. از جمله مهم‌ترین این علائم و نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد در محل مفصل زانو که ممکن است در زمان استراحت یا هنگام حرکت و انجام فعالیت‌های ورزشی افزایش یابد.
- وجود تورم و التهاب در مفصل زانو که موجب افزایش اندازه زانو و بافت‌های اطراف آن می‌شود.
- شنیدن صدای خشکی، شل شدگی، کرک کرک یا خرک خرک هنگام حرکت مفصل زانو
- محدود شدن حرکات مفصل زانو
- ضعف و خستگی عضلات اطراف زانو به دلیل محدودیت حرکتی و درد مفصل زانو
- تغییر شکل و ساختار مفصل زانو که معمولا در آرتروز پیشرفته‌تر دیده می‌شود و شامل خم شدگی یا انحراف مفصل است.
- احساس سختی هنگام حرکت و انجام فعالیت‌های روزانه از جمله ایستادن و بالا یا پایین رفتن از پله
علائم گفته شده اهمیت بسیار زیادی دارند که باید به آن‌ها توجه کنید. اگر در خانواده شخصی را با این علائم مشاهده کردید، حتما به دکتر آقا بزرگی جراح و متخصص ارتوپد مراجعه کنید.
علت آرتروز زانو
عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند موجب بروز و توسعه آرتروز زانو شود، برخی از علل و عوامل مهم شامل موارد زیر است:
پیری
با گذشت سن و سال و ورود به سن پیری، غضروف‌های زانو به تدریج از بین می‌روند و احتمال ابتلا به آرتروز زانو افزایش می‌یابد.
ژنتیک
اگر یکی از والدین آرتروز داشته باشد، احتمال بروز این بیماری در دیگر فرزندان و افراد خانواده نیز افزایش می‌یابد.
آسیب مفصلی
آسیب دیدگی مفصل زانو مانند شکستگی یا آسیب غضروفی می‌تواند موجب افزایش احتمال بروز آرتروز زانو شود.
چاقی و اضافه وزن
وزن بیش از حد بالا یا چاقی می‌تواند موجب افزایش فشار وارده بر مفصل زانو شود و احتمال بروز را افزایش دهد.
فعالیت‌های ورزشی
انجام برخی فعالیت‌های ورزشی شدید و عدم استفاده از تجهیزات محافظتی می‌تواند بر مفصل زانو تاثیر بگذارد و موجب این بیماری شود.
عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند تغییرات جوی نیز می‌تواند بر مفصل زانو تاثیر بگذارد و منجر به بروز آرتروز زانو شود.
بیماری ها
ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید و گات روماتوئید می‌تواند منجر به بروز آرتروز زانو شود.
در برخی موارد نیز ممکن است ترکیبی از این عوامل موجب بروز آرتروز زانو شود که به منظور کنترل علائم، بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از پیشرفت آن لازم است با دکتر آقا بزرگی مشورت کنید. زیرا مشورت با این جراح و متخصص با تجربه موجب می‌شود راهنمایی دقیقی برای پیشگیری از بروز یا پیشرفت آرتروز زانو دریافت کنید.
درمان آرتروز زانو
روش‌های درمانی آرتروز زانو معمولا به صورت ترکیبی و با هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و افزایش کیفیت زندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
تغییر سبک زندگی که شامل کاهش وزن، حفظ وزن ایده آل و استفاده از تجهیزات مناسبی از جمله صندلی چرخ‌دار می‌شود و به منظور کاهش فشار وارده بر روی مفصل صورت می‌گیرد.
مصرف دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی و مسکن‌ها که موجب کاهش درد و التهاب می‌شود.
تزریق محلی کورتیکواستروئید‌ها که درد و التهاب مفصل را کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی که با هدف تقویت عضلات اطراف مفصل، بهبود انعطاف پذیری و آموزش تمرینات مناسب برای تقویت و پشتیبانی از مفصل زانو انجام می‌شود.
انجام تمرینات مناسب و کنترل شده که عملکرد زانو را بهبود می‌بخشد و درد را کاهش می‌دهد.
انجام جراحی تعویض مفصل زانو هنگامی که روش‌های غیر جراحی تغییری در بهبود وضعیت آرتروز ایجاد نمی‌کند و آرتروز زانو در پیشرفته‌ترین حالت خود قرار دارد.