آرتروز یک بیماری مزمن و مرتبط با تخریب تدریجی غضروف مفاصل است که خطر آن معمولا با افزایش سن و ورود به سن پیری افزایش می‌یابد. احتمال ایجاد این عارضه در مفاصلی مانند کمر، لگن، ران، زانو، گردن و مچ پا بیش‌تر از دیگر مفاصل می‌باشد و علائم شناخته شده آن نیز شامل درد و محدودیت حرکت مفاصل است. امروزه با پیشرفت علوم پزشکی فهم و درک این بیماری بهبود یافته و روش‌های درمانی متنوع‌تری برای مدیریت آرتروز لگن و آرتروز ران ارائه شده است.
آرتروز (به فرانسوی: Arthrose) یا اُستئوآرتریت (به انگلیسی: Osteoarthritis) بیماری بسیار شایعی است که در تمام مناطق جغرافیایی دیده می‌شود. به این بیماری، ساییدگی مفصل، ورم مفاصل و استخوان‌ها و آماس مفصلی‌استخوانی هم گفته می‌شود. (+)
آرتروز مفصل ران و لگن چیست؟
مفصل ران و لگن یک مفصل گوی و کاسه‌ای است که گوی آن در قسمت بالای استخوان ران قرار دارد. غضروف به عنوان یک پوشش لغزنده میان گوی و سوکت، موجب جدا شدن گوی از استابولوم می‌شود و امکان حرکت و چرخش پا را فراهم می‌کند. آرتریت مفصل ران به معنای از بین رفتن غضروف مفصل ران است.
در واقع، زمانی که غضروف لگن دچار آسیب دیدگی می‌شود، فضای بین استخوان‌ها تنگ شده و در موارد شدید، استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند. این اصطکاک میان استخوان‌ها می‌تواند منجر به درد، سفتی و یا خار استخوان که با تغییر شکل ناشی از رشد استخوان در لبه‌های استخوان همراه است، شود.
علل آرتروز لگن
آرتروز لگن و ران از جمله انواع معمول آرتروز است که با فرسودگی و تخریب تدریجی غضروف مفصل همراه می‌شود و معمولا به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
پیری
با افزایش سن و ورود به سن پیری، غضروف‌های مفاصل لگن و ران به تدریج از بین می‌روند و آرتروز در آن‌ها ایجاد می‌شود.
ژنتیک
عوامل ژنتیکی نیز از جمله عواملی هستند که بر ایجاد آرتروز لگن و ران نقش دارند و احتمال آن را افزایش می‌دهند.
چاقی و اضافه وزن
در افراد دارای اضافه وزن و چاق که فشار بسیار زیادی به مفاصل لگن و ران آن‌ها وارد می‌شود، احتمال آرتروز افزایش می‌یابد.
صدمات
در برخی موارد ممکن است مفاصل لگن و ران به دلیل وارد شدن ضربه و حوادث دچار آسیب دیدگی مفصلی شوند و فرآیند فرسودگی مفصلی در آن‌ها با سرعت بیش‌تری طی شود.
بیماری‌های مرتبط
برخی بیماری‌های مرتبط مانند آرتریت روماتوئید یا ارتریت نخاعی نیز ممکن است منجر به آرتروز لگن و ران شود.
انجام فعالیت‌های سنگین
انجام برخی فعالیت‌های سنگین مانند حمل اشیاء سنگین می‌تواند فشار زیادی بر مفاصل لگن و ران وارد کند و موجب افزایش خطر ابتلا به آرتروز شود.
عدم تنظیم صحیح مفاصل
در برخی موارد، استفاده نادرست از مفاصل به دلیل تغییر الگو‌های حرکتی ممکن است موجب فرسودگی سریع غضروف لگن و ران شود.
موضوعی که در مورد علل اهمیت دارد این است که، آرتروز لگن و ران معمولا در نتیجه چند عامل بوجود می‌آید و تشخیص آن‌ها توسط دکتر آقا بزرگی انجام می‌شود.
علائم آرتروز لگن
آرتروز لگن و ران معمولا با علائم مشخصی خود را نشان می‌دهند که ممکن است به صورت تدریجی ایجاد شود. از جمله رایج‌ترین این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد در ناحیه لگن و ران که هنگام استراحت و شب افزایش می‌یابد.
- احساس سفتی در مفاصل لگن و ران به خصوص بعد از استراحت یا برخاستن از روی صندلی
- تورم ناشی از التهاب و تغییر بافت‌های اطراف مفصل لگن و ران
- محدودیت و کاهش دامنه حرکتی در مفاصل لگن و ران
- هنگام حرکت مفاصل لگن و ران صدای ترک می شنوید.
- احساس ضعف در عضلات اطراف مفصل که می‌تواند تاثیر منفی بر حرکت مفاصل لگن و ران بگذارد.
نحوه تشخیص
تشخیص آرتروز لگن و ران معمولا براساس تاریخچه بالینی بیمار، امتیازسنجی، انجام آزمون‌های تصویری و بررسی فیزیکی انجام می‌شود و مراحل انجام آن به شرح زیر است:
- تاریچه بالینی
ابتدا پزشک سوالاتی در مورد علائم، شدت درد، محدودیت حرکتی و تاثیر آن بر کیفیت زندگی از بیمار می‌پرسد و تاریخچه خانوادگی و عوامل خطر را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
- بررسی فیزیکی
سپس دکتر آقا بزرگی با مشاهده و بررسی فیزیکی ممکن است علائم مشخصی که شامل تورم، گرمی و محدودیت حرکت می‌شود را تشخیص دهد.
- آزمون‌های تصویری
پس از آن آزمون‌های تصویری مانند اشعه ایکس، توموگرافی یا‌ام آر آی که تصاویر دقیقی از تغییرات غضروف و استخوان لگن و ران ارائه می‌دهند، انجام می‌شود.
- آزمون‌های آزمایشگاهی
در این مرحله و در صورت نیاز، آزمایش خون برای ارزیابی نشانه‌های التهاب یا دیگر عوارض مرتبط با آرتروز لگن و ران انجام می‌شود.
- آزمون‌های امتیازسنجی
در نهایت پزشک شدت آرتروز را ارزیابی می‌کند.
درمان آرتروز لگن
روش‌های درمانی به شرح زیر است:
ورزش
تمریناتی که موثر است است در اینجا چند نمونه بیان می‌کنیم:
1- بر روی زمین به پهلو دراز بکشید و لگن آسیب دیده را رو به بالا قرار دهید. پاهای خود را در راستای بدن قرار دهید. پای بالایی را به اندازه 30 سانتی متر حدود 6 ثانیه به بالا ببرید و سپس پایین بیاورید. این کار را تا 5 مرحله تکرار کنید.
2- به پشت بخوابید و زانوی خود را 90 درجه خم کنید. سپس پاهای خود را به زمین فشار دهید و باسن خود را بلند کنید تا از زمین جدا شود و در یک راستا با شانه‌ها قرار بگیرید.حدود 6 ثانیه بمانید و به حالت قبل برگردید. این حرکت را 6 تا 12 بار انجام دهید.
روش های دیگر
مصرف دارو‌های مسکن و ضد التهابی که موجب کاهش درد و التهاب مفاصل لگن و ران می‌شود.
انجام تمرینات فیزیکی و فیزیوتراپی زیر نظر فیزیوتراپیست که معمولا به منظور تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی مفاصل لگن و ران انجام می‌شود.
تغییر سبک زندگی که شامل کاهش وزن، استفاده از ابزار‌های پشتیبانی و تغییر الگوی حرکتی می‌باشد.
انجام عمل جراحی در موارد بسیار شدید و جایگزینی مفاصل آسیب دیده با مفاصل مصنوعی
جراحی آرتروز لگن
جراحی آرتروز لگن که در برخی موارد به عنوان جراحی تعویض مفصل لگن نیز شناخته می‌شود، یک روش درمانی است که برای آرتروز‌های شدید و پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش درمانی معمولا زمانی انجام می‌شود که دیگر روش‌های غیر جراحی تاثیری در سبک زندگی و بهبود وضعیت بیمار نداشته باشند. جراحی آتروز لگن به طور کلی شامل مراحل زیر است:
آمادگی پیش از انجام جراحی
در این مرحله آزمون‌های تصویری و آزمایش‌های مورد نیاز برای جراحی انجام می‌شود و در صورت لزوم یکسری دارو‌ها قطع و یکسری دیگر اضافه می‌گردد.
جراحی
در این مرحله، مفصل آسیب دیده با یک پروتز مصنوعی که معمولا شامل بخش‌های مختلفی از جمله فمور، لگن یا پاتلا می‌شود، جایگزین می‌گردد.
بازیابی پس از جراحی
مدت زمان بازیابی پس از جراحی آرتروز لگن به عوامل مختلفی از جمله میزان آسیب دیدگی مفصل و شیوه جراحی بستگی دارد و شامل فیزیوتراپی که به منظور تقویت عضلات و بازگشت به حرکت طبیعی صورت می‌گیرد، می‌شود.
عوارض آرتروز لگن
آرتروز لگن و ران به شدت بر روی زندگی افراد تاثیر گذار است و منجر به ایجاد برخی عوارض زیر می‌شود:
احساس دردی که به صورت تدریجی افزایش می‌یابد و باعث محدودیت حرکتی می‌شود.
تورم و التهاب در مفاصل لگن و ران که باعث محدودیت حرکتی و درد می‌شود.
محدودیت حرکتی و سختی در انجام فعالیت‌های روزانه که به دلیل تخریب غضروف و ساختار‌های مفصلی ایجاد می‌شود.
تغییر در اندازه و شکل مفصل که ممکن است باعث ناهمواری هنگام حرکت و عدم تعادل شود.
شما به دلیل درد و محدودیت حرکتی فعالیت‌های روزانه مانند بالا رفتن از پله، سوار شدن ماشین، پوشیدن کفش و … را به سختی انجام می دهید.
مدیریت مناسب و درمان زودهنگام آرتروز لگن و ران همواره می‌تواند موجب کاهش عوارض ناشی از آرتروز شود و وضعیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. بنابراین توصیه می‌کنیم حتما در صورت بروز هرگونه علائم به پزشک مراجعه کنید.