جراحی تعویض مفصل زانو یکی از روشهای درمانی آرتروز زانو است که در آن یک یا هر دو مفصل زانو با ایمپلنتهای مصنوعی جایگزین میشود. این روش معمولا به عنوان یک راهکار درمانی برای افرادی که به علت آسیب و سایر مشکلات مفصلی ناتوان شدهاند، مورد استفاده قرار میگیرد. هدف اصلی جراحی تعویض مفصل زانو، بهبود عملکرد زندگی روزمره بیماران، کاهش درد آنها و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو است. تعویض مَفصَل زانو (به انگلیسی: Total Knee Arthroplasty (TKA) ) عمل جراحی ارتوپدی که با استفاده از آن سطوح مفصلی استخوان ران و درشت نی در مفصل زانو با سطوح مصنوعی جایگزین میگردد. این مقاله به بررسی کامل جراحی تعویض مفصل زانو، از جمله مراحل، مزایا، مراقبتهای پس از عمل و سوالات رایج پرداخته و اطلاعاتی جامع برای افرادی که در آستانه این تصمیم بزرگ هستند، فراهم میکند.
چرا به تعویض مفصل زانو نیاز پیدا میکنیم؟
جراحی تعویض مفصل زانو یک روش جراحی نسبتا پیچیده است که معمولا به دلایل زیر انجام میشود:
- بیماری آرتروز زانو که موجب تخریب بافتهای مفصل میشود و درد، محدودیت حرکتی و ناتوانی در انجام فعالیتهای روزانه را به همراه دارد.
- آسیب دیدگی بافتها و استخوانهای زانو که ممکن است ناشی از حوادث، آسیبهای ورزشی و… باشد.
- آرتریت روماتوئید: نوعی بیماری خودایمنی که باعث التهاب و تخریب مفاصل میشود.
- آسیبهای شدید و شکستگیهای زانو: آسیبهای فیزیکی شدید به مفصل زانو، مانند شکستگی یا پارگی رباطها، ممکن است نیاز به تعویض مفصل را ایجاد کند.
- آرتریت پس از ضربه: ممکن است پس از آسیب دیدگی یا جراحی زانو به دلیل تصادف یا حادثه، زانو دچار التهاب و درد مزمن میشود.
تعویض مفصل زانو معمولا به یکی از دلایل فوق انجام میشود، اما تصمیم گیری برای انجام آن بر عهده بهترین جراح تعویض مفصل زانو و متخصص ارتوپد است که با مزایا و معایب تمامی روشهای درمانی آشنایی دارد.
جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام میشود؟
- آمادهسازی بیمار: قبل از جراحی، پزشک معاینات دقیق از جمله آزمایشهای خون و تصویربرداری از زانو را انجام میدهد. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که مصرف برخی داروها را قبل از عمل متوقف کند.
- انتقال بیمار به اتاق عمل: در این مرحله، بیمار به اتاق عمل منتقل میشود و تحت عمل جراحی قرار میگیرد. پیش از شروع جراحی، بیمار بیهوش شده و پزشک به منظور دسترسی به محل مورد نظر برشهایی را روی پوست ایجاد میکند.
- آمادهسازی مفصل: در این مرحله، پزشک با استفاده از یکسری ابزارهای جراحی قسمتهای آسیب دیده مفصل را حذف کرده و مفصل مصنوعی را برای جایگزینی آماده میکند.
- جایگذاری مفصل مصنوعی: مفصل مصنوعی که از جنس فلز و پلاستیک مخصوص است، در جایگاه مفصل زانو قرار داده میشود و با پیچ و چسب مخصوص به استخوان متصل میشود.
- بستن برشهای جراحی: در انتهای جراحی، زخم بسته شده و بانداژ میشود. در برخی موارد، از درن برای تخلیه خون و مایعات اضافی در محل جراحی استفاده میشود.
تعویض مفصل هر دو زانو همزمان
تعویض مفصل هر دو زانو بهصورت همزمان امکان پذیر است و در برخی موارد انجام میشود. این روش که به آن تعویض مفصل دوطرفه زانو گفته میشود، بهویژه برای افرادی مناسب است که هر دو زانو به شدت دچار آسیب یا آرتروز هستند و درد و محدودیت حرکتی شدیدی در هر دو زانو احساس میکنند. در این روش، بیمار تنها یک دوره نقاهت و فیزیوتراپی را طی میکند و نیازی به عمل و دوره بهبودی جداگانه برای هر زانو نیست. به جای اینکه بیمار یک زانو را درمان کند و همچنان با درد و محدودیت در زانوی دیگر مواجه باشد، هر دو زانو به طور همزمان بهبود مییابند و بیمار سریع به فعالیتهای روزمره خود بازمیگردد.
مزایای جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است برای افرادی که با مشکلات شدیدی در ناحیه زانو مواجه هستند، مزایایی داشته باشد. درست است که جراحی تعویض مفصل زانو مزایای بسیار زیادی دارد، اما پیش از عمل با جراح معروف و معتبر مشورت کنید و با جزئیات مربوط به وضعیت خود بیشتر آشنا شوید. مهمترین مزایای آنها به شرح زیر است:
- کاهش قابل توجه درد و التهاب در ناحیه زانو
- کمک به بهبود دامنه حرکتی، امکان بازیابی حرکات طبیعی مفصل و انجام فعالیتهای روزانه
- بهبود عملکرد کلی بدن
- بهبود قابلیت بازگشت به فعالیتهای روزانه و ورزشی
- بهبود کیفیت زندگی و وضعیت روحی بیمار
- اصلاح شکل زانو و کمک به بهبود استحکام و ساختار مفصل
- کمک به افزایش طول عمر افراد به دلیل بالا بودن طول عمر مفصلهای مصنوعی
عمل تعویض مفصل زانو عوارض دارد؟
جراحی تعویض مفصل زانو نیز مانند دیگر جراحیها دارای یکسری عوارض مشخصی میباشد که رایجترین آنها عبارت است از:
- خونریزی در محل جراحی
- عفونت در محل جراحی که با مصرف آنتی بیوتیک برطرف میشود.
- تحریک و التهاب محل جراحی که با استراحت و مصرف داروهای ضد التهابی درمان میشود.
- افزایش خطر تشکیل لختههای خونی به دلیل استراحت بیش از حد در طول دوره بازیابی
- یکسان نبودن طول پاها و وجود انحراف در پای عمل شده
- خستگی و درد مفاصل در طول دوره بهبودی
- محدودیت حرکتی در ابتدای دوره بازیابی که با فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برطرف میشود.
چرا جراحی تعویض مفصل زانو انجام میشود؟
شایعترین علت تعویض مفصل زانو، تسکین درد شدید آرتریت است. علاوه بر این، پزشک متخصص شما ممکن است در صورت وجود شرایط زیر، جراحی تعویض مفصل زانو را توصیه کند:
- درد شدید ناشی از آرتریت زانو که موجب بیدار شدن از خواب و عدم توانایی انجام فعالیتهای عادی میشود.
- عدم توانایی راه رفتن و مراقبت از خود
- عدم درمان زانودرد با دیگر روشهای درمانی
- اطلاع از جراحی و بهبودی پس از آن
- تعویض مفصل زانو اغلب اوقات برای افراد 60 سال به بالا انجام میشود و افراد جوانی که تعویض مفصل زانو انجام دادهاند به دلیل وارد کردن فشار بیشتر بر مفصل مصنوعی، زودتر از زمان در نظر گرفته شده آن را فرسوده میکنند.
قبل از جراحی تعویض مفصل زانو چکار کنیم؟
- قطع مصرف داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، وارفارین و … که لخته شدن خون را سختتر میکنند یک الی دو هفته قبل از عمل
- قطع مصرف داروهایی مانند متوترکسات، اتانرسپت یا دیگر داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب میکنند و بدن را در معرض ابتلا به عفونت قرار میدهند.
- مطلع کردن پزشک در صورت داشتن دیابت یا بیماریهای قلبی
- مطلع کردن پزشک در صورت مصرف الکل بیش از 1 یا 2 نوشیدنی در طول روز
- ترک سیگار، زیرا سیگار موجب کاهش سرعت بهبود زخم و استخوان میشود.
- مطلع کردن پزشک از هرگونه سرماخوردگی، آنفولانزا، تب، تبخال و…
- تمرین نحوه استفاده از عصا، واکر یا ویلچر
روز جراحی تعویض مفصل زانو
در این روز، معمولا از شما خواسته میشود که 6 الی 12 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید یا ننوشید و داروهای گفته شده را با یک کمی آب مصرف کنید. علاوه بر این، به شما اطلاع داده میشود که چه زمانی در بیمارستان حضور داشته باشید.
چند روز بعد جراحی تعویض مفصل زانو به فعالیتهای روزمره برگردیم؟
معمولاً پس از جراحی تعویض مفصل زانو، بیشتر افراد میتوانند در حدود ۴ تا ۶ هفته پس از عمل به فعالیتهای سبک روزمره خود بازگردند. البته، زمان دقیق بازگشت به فعالیتها به عوامل مختلفی مانند وضعیت جسمانی بیمار، شدت و نوع فعالیتها، و روند بهبودی فردی بستگی دارد. زمان بازگشت به کار بسته به نوع کار متفاوت است. معمولاً بیماران میتوانند پس از ۶ تا ۸ هفته به کارهای سبک بازگردند
مفصل مصنوعی زانو بعد از تعویض صدا میدهد؟
برخی بیماران ممکن است در اوایل دوره بهبودی صدای کمی در مفصل خود احساس کنند، اما این موضوع معمولاً موقتی است و به مرور کاهش مییابد. اگر این صداها همراه با درد باشد، بهتر است به جراح خود مراجعه کنید. به هر حال این جراحی برای بیماران بسیار حساس است و عوارضی دارد اما جای نگرانی وجود ندارد زیرا این مسائل در روز های اولیه نقاهت تا حدودی طبیعی است. در رابطه با این موارد که برایتان ایجاد نگرانی میکنند، با جراح خود مشورت کنید.
جراحی تعویض مفصل زانو باعث بهبود تغییر شکل زانو میشود؟
جراحی تعویض مفصل زانو به بهبود تغییر شکل زانو کمک میکند. بسیاری از افرادی که دچار تغییر شکل زانو به دلیل آرتروز، آرتریت روماتوئید، یا آسیبهای مفصلی هستند، پس از جراحی تعویض مفصل زانو، تغییرات قابل توجهی در ظاهر و عملکرد زانوی خود مشاهده میکنند.
در شرایطی مانند زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری که در اثر آسیب، تحلیل غضروف یا سایر بیماریهای مفصلی ایجاد شدهاند، مفصل زانو ممکن است دچار تغییر شکل و زاویه غیرطبیعی شود. در طول جراحی تعویض مفصل زانو، جراح با برداشتن بافتهای آسیبدیده و نصب مفصل مصنوعی، مفصل زانو را به موقعیت و زاویه صحیح باز میگرداند. این کار میتواند به بازگرداندن تراز مناسب زانو کمک کرده و از فشارهای نابرابر که باعث بدشکلی بیشتر یا آسیب میشود، جلوگیری خواهد کرد.