پس از انجام عمل، یکی از دغدغه‌های بیماران، بازگشت به فعالیت‌های روزمره از جمله مسافرت رفتن است. مسافرت به عنوان بخشی از زندگی اجتماعی و تفریحی فرد، نیازمند تحرک، تحمل مسافت و گاهی شرایط خاص فیزیکی است که می‌تواند بر مفصل مصنوعی تاثیر بگذارد. درک بهتر از ملاحظات پزشکی، زمانبندی مناسب برای شروع سفر و راهکارهای پیشگیری از عوارض احتمالی، نقش موثری در افزایش ایمنی و آرامش بیماران در طول سفر دارد.
چند روز بعد از تعویض مفصل زانو سفر رفتن مجاز است؟
زمان مناسب برای مسافرت رفتن پس از تعویض مفصل زانو به شرایط بالینی بیمار، نوع سفر (هوایی، زمینی، طولانی یا کوتاه) و روند بهبودی بستگی دارد.
سفرهای کوتاه با خودرو
در اغلب بیماران، امکان انجام سفرهای کوتاه با خودرو در حدود ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی تعویض مفصل زانو فراهم می‌شود، مشروط بر آنکه روند بهبودی بدون عارضه طی شده باشد. در این بازه، بسیاری از بیماران قادرند با کمک وسایل کمکی مانند عصا یا واکر حرکت کنند و نشستن برای مدت نسبتا کوتاه را تحمل نمایند. البته نشستن بیش از ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بدون حرکت توصیه نمی‌شود، چرا که ممکن است موجب افزایش تورم یا درد در اندام تحتانی شود. در چنین سفرهایی، باید از توقف‌های مکرر جهت استراحت و حرکت دادن پاها استفاده کرد. رعایت اصول بهداشتی، مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب طبق دستور پزشک و جلوگیری از وارد آمدن فشار به مفصل تازه کاشته شده از موارد ضروری این دوره محسوب می‌شود.
سفرهای هوایی یا زمینی طولانی
سفرهای طولانی مانند پروازهای هوایی یا سفر با قطار و اتوبوس که بیش از دو ساعت به طول می‌انجامد، معمولا تا ۲ تا ۳ ماه پس از تعویض مفصل زانو به تأخیر انداخته می‌شوند. در این مدت، ریسک بروز ترومبوز وریدی عمقی (DVT)، به ویژه در سفرهایی که فرد برای مدتی طولانی بدون تحرک باقی می‌ماند، بالا است. بنابراین لازم است بیمار تا زمان پایداری کامل مفصل، کاهش التهاب و کسب قدرت کافی در عضلات اطراف زانو، از چنین سفرهایی خودداری کند. در صورت ضرورت سفر در این بازه، بیمار باید از جوراب‌های ضد آمبولی استفاده کرده و در فواصل منظم پاها را حرکت دهد یا حتی در صورت امکان اندکی قدم بزند. همچنین مصرف داروهای ضدانعقاد (در صورت تجویز پزشک) و هیدراته نگه داشتن بدن در طول مسیر از اهمیت زیادی برخوردار است. پزشک معالج با بررسی شرایط اختصاصی هر بیمار می‌تواند توصیه نهایی را درباره زمان مجاز برای این نوع سفرها ارائه دهد.
نکات مهم در مورد سفر رفتن بعد از تعویض مفصل زانو
- استفاده از جوراب ضد آمبولی (TED Stockings) جهت پیشگیری از لخته خون
- مصرف داروهای ضدانعقاد در صورت تجویز پزشک
- بلند شدن و راه رفتن هر ۱–۲ ساعت در سفرهای طولانی
- حرکت دادن مچ و زانو هنگام نشستن طولانی
- اجتناب از نشستن در وضعیت‌های محدودکننده جریان خون
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از غلظت خون
- استفاده از صندلی راحت یا داشتن بالش طبی برای حمایت از زانو
می‌توانم بعد از جراحی رانندگی کنم؟
رانندگی پس از جراحی تعویض مفصل زانو به عوامل مختلفی مانند محل جراحی (پای راست یا چپ)، نوع خودرو (دنده‌ای یا اتوماتیک)، میزان درد، توانایی کنترل کامل پا و سرعت واکنش بیمار بستگی دارد. به طور معمول، اگر مفصل زانوی پای غیر غالب (چپ) تعویض شده باشد و خودرو دنده اتوماتیک باشد، بیمار ممکن است حدود ۴ هفته پس از جراحی بتواند با احتیاط رانندگی را آغاز کند. اما در صورتی که مفصل پای راست تعویض شده باشد یا خودرو دنده دستی باشد، ممکن است ۶ تا ۸ هفته یا بیشتر زمان نیاز باشد تا فرد بتواند به صورت ایمن رانندگی کند. شرط اصلی برای شروع رانندگی، بازگشت کامل توان حرکتی، کنترل درد، و داشتن واکنش مناسب پا به ترمز و گاز است. همچنین توصیه می‌شود پیش از شروع رانندگی واقعی، ابتدا در محیطی امن (مانند پارکینگ) تمرین شود و در صورت اطمینان کامل از ایمنی، رانندگی در مسیرهای عمومی انجام گیرد. مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست قبل از آغاز رانندگی ضروری است و باید به مراقبت های بعد از تعویض مفصل زانو اهمیت دهید.
تغییر ارتفاع یا فشار در هواپیما روی مفصل تاثیر دارد؟
تغییر ارتفاع و فشار کابین هواپیما به‌طور مستقیم تاثیر منفی بر عملکرد مفصل مصنوعی زانو ندارد، زیرا پروتزهای زانو از مواد مقاوم و سازگار با شرایط فیزیکی مختلف ساخته شده‌اند. با این حال، پرواز ممکن است به‌طور غیرمستقیم باعث بروز ناراحتی‌هایی مانند خشکی مفصل، تورم اندام تحتانی یا احساس فشار در زانو شود، به‌ویژه در پروازهای طولانی که فرد برای مدت زیادی بی‌حرکت باقی می‌ماند. همچنین کاهش تحرک در طول پرواز می‌تواند خطر تشکیل لخته خون (ترومبوز وریدی) را افزایش دهد، خصوصا در هفته‌های اول پس از جراحی. برای کاهش این خطرات، توصیه می‌شود بیمار حین پرواز جوراب ضد آمبولی بپوشد، در فواصل منظم پاهای خود را حرکت دهد یا برخیزد و راه برود، و مایعات کافی بنوشد. بنابراین اگرچه فشار هوا بر مفصل اثر مستقیمی ندارد، اما شرایط پرواز نیازمند رعایت تدابیر پیشگیرانه برای حفظ سلامت مفصل و پیشگیری از عوارض جانبی است.
در حین سفر چگونه از ورم یا درد زانو جلوگیری کنم؟
برای جلوگیری از ورم یا درد زانو در حین سفر پس از تعویض مفصل، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است. اولا، بی‌حرکتی طولانی مهم‌ترین عامل بروز ورم و خشکی مفصل است. بنابراین توصیه می‌شود هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه، حتی در فضای محدود وسیله نقلیه، حرکات ملایم مفصل مانند خم و راست کردن زانو و مچ پا انجام شود. در صورت امکان، هر دو ساعت یک‌بار از جای خود بلند شوید و چند قدم راه بروید.
استفاده از جوراب‌های ضد آمبولی (فشار متناسب) کمک می‌کند تا از تجمع مایعات در پا و بروز ورم جلوگیری شود. همچنین بالا نگه داشتن پا هنگام نشستن یا استراحت (مثلا با قرار دادن یک بالش یا کیف زیر پا) می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. مصرف منظم داروهای ضد التهاب یا مسکن طبق تجویز پزشک، نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از غلظت خون و پرهیز از مصرف نمک زیاد قبل و در طول سفر نیز توصیه می‌شود. در نهایت، انتخاب صندلی راحت با فضای کافی برای حرکت پا، به‌ویژه در سفرهای هوایی یا با قطار، نقش مهمی در جلوگیری از درد و ناراحتی مفصل دارد.