سرطان استخوان یک بیماری نادر اما بسیار جدی است که در اثر رشد غیرطبیعی سلول‌های استخوانی به وجود می‌آید و سلامت فرد را به خطر می‌اندازد. این نوع سرطان کمتر از ۱ درصد از کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد. به همین علت، تشخیص به‌موقع این بیماری شانس درمان فرد مبتلا را بسیار افزایش خواهد داد. در این مقاله، به بررسی علائم، روش‌های تشخیص و درمان‌های مختلف سرطان استخوان می‌پردازیم. علاوه بر این، تمامی روش‌ها و ابزارهایی که در روند تشخیص و درمان این بیماری استفاده می‌شوند را به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
بیماری سرطان استخوان چیست؟
سرطان استخوان نوعی سرطان نادر است که امکان ایجاد آن در هر استخوانی از بدن وجود دارد، اما بیشتر در استخوان‌های بلند مانند ران و بازو مشاهده خواهد شد. این بیماری مستقیماً از سلول‌های استخوانی شروع شده و در آن سلول‌های غیرطبیعی به‌صورت کنترل‌نشده در بافت‌های استخوانی رشد می‌کنند. همچنین این عارضه خطرناک به ساختار استخوان آسیب‌زده و آن را ضعیف می‌کند. البته این بیماری انواع مختلفی دارد که بر اساس نوع سلول‌های سرطانی طبقه‌بندی می‌شوند، و هرکدام ویژگی‌ها و نحوه گسترش خاص خود را دارند که اغلب در کودکان، نوجوانان و جوانان مشاهده خواهند شد.
این نوع سرطان به دو دسته کلی خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شود که نوع خوش‌خیم آن تنها رشد سلول‌ها را محدود کرده و به بافت‌های دیگر آسیب نمی‌زند. اما در نوع بدخیم رشد سلول‌ها بسیار سریع است به‌طوری‌که به بافت‌ها و اندام‌های دیگر گسترش می‌یابد. انواع شایع این بیماری شامل استئوسارکوم، کوندروسارکوم و سارکوم یوئینگ است که هر کدام ویژگی‌ها و نحوه درمان خاص خودشان را دارند. در ادامه، به بررسی چگونگی ایجاد این بیماری خواهیم پرداخت تا عوامل و فرآیندهایی که منجر به بروز آن می‌شوند را بهتر درک کنید.
عوامل خطر در ایجاد سرطان استخوان
تمامی عوامل شناخته شده سرطان استخوان قابلیت اصلاح ندارند و شما تا زمانی که درباره این عوامل اطلاعات زیادی نداشته باشید، نمی‌توانید آن‌ها را تغییر یا کاهش دهید. در این بخش به فهرستی از عوامل خطر سرطان استخوان می‌پردازیم که براساس اهمیت مرتب شده‌اند:
قرار گرفتن در معرض تشعشع
معمولا خطر ابتلا به سرطان استخوان برای افرادی که در معرض دوز‌های بالای تابش قرار دارند، بیشتر است و این عارضه به طور متوسط بین 5 تا 20 سال پس از موجهه ایجاد می‌شود. خطر ابتلا به سرطان استخوان با قرار گرفتن در شرایط زیر افزایش می‌یابد:
- پرتو درمانی با دوز بالا که به منظور درمان افراد سرطانی جوان مورد استفاده قرار می‌گیرد و ناحیه‌ای که در معرض خطر زیادی قرار دارد، ناحیه‌ای است که تحت درمان با اشعه قرار گرفته است.
- افرادی که کل بدن خود را پیش از پیوند سلول‌های بنیادی تحت پرتودرمانی قرار داده‌اند.
- تشعشعات یونیزان بمب‌های اتمی، به خصوص اگر افراد در زمان مواجهه با آن در سنین کودکی بوده باشند.
قرار گرفتن در معرض رادیوم
- افراد مبتلا به بیماری‌های استخوانی مانند اسپوندیلیت آلکیله‌کننده و سل استخوانی که با تزریق وریدی درمان شده‌اند.
- قرار گرفتن در معرض پلوتونیوم و زندگی در نزدیکی کارخانه‌های تولید سلاح هسته ای
اختلالات یا شرایط استخوانی
داشتن یکی از اختلالات و شرایط استخوانی زیر م یتواند خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش دهد:
- ابتلا به بیماری پاژه استخوان که موجب تشکیل بافت‌های استخوانی غیر طبیعی می‌شود و استخوان‌ها را سنگین‌تر، ضخیم‌تر، ضعیف‌تر و شکننده‌تر می‌کند. این بیماری اغلب در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود.
- دیسپلازی فیبروز که یک بیماری مزمن است و در آن استخوان‌ها به طور ناهمواری رشد می‌کنند و به راحتی می‌شکنند.
- اختلال استئوژنز یا استخوان‌سازی ناکامل که در آن استخوان‌ها به راحتی می‌شکنند.
- تومور‌های غیر سرطانی یا خوش خیم کندروما و استئوکندروما که خطر ابتلا به سرطان استخوان کندروسارکوم را افزایش می‌دهند و برای درمان آن‌ها می‌توانید به دکتر آقا بزرگی جراح تومور استخوان در تهران مراجعه کنید.
شرایط ژنتیکی
رتینوبلاستوما یک سرطان نادر چشم است که در کودکان ایجاد می‌شود و ممکن است به صورت ارثی انتقال یابد. افرادی که در کودکی به این عارضه مبتلا می‌شوند یا از شیمی درمانی و پرتودرمانی به عنوان بخشی از درمان رتینوبلاستوما استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان استخوان قرار دارند.
سندرم Li-Fraumeni
- سندرم نادر ورنر که باعث می‌شود بدن بعد از بلوغ با سرعت بیشتری پیر شده و فرد در اواسط سن 30 سالگی دچار سرطان استخوان در ناحیه مچ پا شود.
- سندرم روتموند تامسون که موجب کوتاهی قد، مشکلات اسکلتی و ضایعات پوستی می‌شود.
- سندرم بلوم که با کوتولگی، ضایعات پوستی، نقص ایمنی و خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان همراه است.
- بیماری نادر اگزوستوز‌های متعدد ارثی که باعث رشد بسیاری از توده‌های غیر سرطانی بر روی استخوان می‌شود و با درد، تغییر شکل استخوان و شکستن استخوان همراه است.
شیمی درمانی قبلی
معمولا کودکان سرطانی که با نوعی دارو به نام عامل آلکیله‌کننده درمان می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان استخوان قرار دارند و این خطر با افزایش میزان دارو افزایش می‌یابد.
سرطان استخوان چگونه به وجود می‌آید؟
سرطان استخوان به دلیل رشد غیرطبیعی و کنترل‌نشده سلول‌های استخوانی یا بافت‌های اطراف آن به وجود می‌آید. این رشد غیرعادی به دلیل جهش‌های ژنتیکی در DNA سلول‌های استخوانی رخ می‌دهد که سبب می‌شود سلول‌ها عملکرد طبیعی خود را از دست بدهند و به‌صورت بی‌رویه تکثیر شوند. عوامل ژنتیکی، زمینه‌های ارثی و قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی یا تشعشعات خاص از جمله دلایل احتمالی ایجاد این جهش‌ها خواهند بود.
از طرفی این نوع سرطان یا به‌صورت بیماری اولیه در خود استخوان شکل می‌گیرد یا به صورت ثانویه از متاستاز سرطان‌های دیگر، مانند سرطان پستان یا ریه، به استخوان سرایت می‌کند. طبق تحقیقات انجام‌شده، افرادی که به بیماری‌های استخوانی مانند بیماری پاژه مبتلا هستند یا تحت پرتودرمانی طولانی‌مدت بوده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این عارضه قرار دارند.
علائم ابتلا به سرطان استخوان
سرطان استخوان با علائم متعددی همراه است که شدت و نوع آن‌ها بسته به محل و نوع سرطان متفاوت است. آگاهی از این علائم به تشخیص زودهنگام و آغاز سریع‌تر روند درمان کمک می‌کند. برخی از علائم شایع این نوع سرطان عبارت‌اند از:
- درد استخوان: شایع‌ترین نشانه که معمولاً در شب تشدید می‌شود.
- تورم و قرمزی: در ناحیه آسیب‌دیده، به‌ویژه در استخوان‌های بلند
- توده سفت قابل لمس در محل رشد تومور
- ضعف و شکنندگی استخوان‌ها که منجر به شکستگی پاتولوژیک می‌شود.
- احساس خستگی مداوم و کاهش انرژی
- کاهش وزن غیرطبیعی
- تعریق شبانه و گاهی تب
- دشواری در حرکت‌کردن یا فشار بر نخاع در صورت آسیب به ستون فقرات
سرطان استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص سرطان استخوان به ترکیبی از روش‌های تصویربرداری، آزمایشگاهی و نمونه‌برداری نیاز خواهد بود تا وجود یا عدم وجود سرطان و میزان پیشرفت آن به طور دقیق‌تر مشخص شود. در ادامه به توضیح هر کدام از روش‌های تشخیص این عارضه که توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد، می‌پردازیم.
- استفاده از رادیوگرافی نخستین روشی است که برای تشخیص سرطان استخوان توسط پزشک انجام می‌گیرد تا به واسطه آن تغییرات ساختاری یا کاهش و افزایش تراکم استخوان‌ها را بررسی کند. همچنین، از این روش برای بررسی انتشار سرطان به ریه‌ها استفاده می‌شود. در روش بعدی از دستگاه سی‌تی‌اسکن برای گرفتن تصاویر مقطعی دقیق از استخوان و بافت‌های اطراف استفاده خواهد شد. با استفاده از این روش، پزشک جزئیات بیشتری از توده سرطانی را مشاهده کرده و میزان انتشار آن به اندام‌های دیگر، نظیر ریه یا کبد را تشخیص می‌دهد.
- تصویربرداری امآرآی روش دیگری است که با استفاده از میدان‌های مغناطیسی، محدوده و وسعت تومور را بادقت بالایی مشخص می‌کند. این روش به‌ویژه برای بررسی ارتباط تومور با بافت‌های نرم اطراف، بسیار مؤثر است. اسکن هسته‌ای نیز با استفاده از مواد رادیواکتیو، میزان انتشار سرطان به سایر قسمت‌های استخوان را نشان می‌دهد. بااین‌حال، نتایج مثبت اسکن همیشه به معنای وجود سرطان نیست. از طرفی پت اسکن با تزریق ماده رادیواکتیو به بدن، میزان جذب ماده توسط سلول‌های سرطانی را ارزیابی می‌کند. سلول‌های سرطانی به دلیل متابولیسم بالاتر، این ماده را بیشتر جذب می‌کنند و این ویژگی در تشخیص و مرحله‌بندی سرطان بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
- آزمایش‌های خون نیز از دیگر روش‌های تشخیص این نوع سرطان است که به بررسی سطح آلکالین فسفاتاز و لاکتات دهیدروژناز در خون می‌پردازد. بااین‌حال، افزایش این مقادیر همیشه به معنای وجود سرطان نیست و به دلیل شرایط دیگری مانند رشد استخوان یا بهبود شکستگی نیز رخ خواهد داد. نمونه‌برداری بیوپسی آخرین مرحله تشخیص قطعی است که در این مرحله، نمونه بافت تومور توسط پاتولوژیست بررسی شده و اطلاعات دقیق‌تری درباره نوع سرطان ارائه می‌دهد. با استفاده از این روش‌ها، پزشکان قادر خواهند بود تشخیص دقیق‌تری ارائه داده و برنامه درمانی مناسب‌تری را برای فرد مبتلا طراحی کنند.
درد سرطان استخوان چقدر است؟
یکی از علائم اصلی سرطان استخوان‌درد ناشی از آن است که تأثیرات شدیدی بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد. این درد آنقدر شدید است که حتی در زمان استراحت یا خواب نیز فرد را از خواب بیدار می‌کند. درد معمولاً در ناحیه‌ای که تومور استخوانی وجود دارد احساس می‌شود و با تغییر وضعیت بدن یا حرکت آن بیشتر خواهد شد. شدت درد به‌صورت متغیر ایجاد می‌شود، به طوری که گاهی شدت آن کاهش و گاهی افزایش پیدا می‌کند.
بیشترین دردی که فرد مبتلا به این نوع سرطان تجربه می‌کند، در نواحی مانند استخوان‌های دراز یا لگن است که با لمس ناحیه آسیب‌دیده بیشتر خواهد داشت. همچنین برای درمان این درد، توصیه می‌شود که فرد از مسکن‌های قوی یا درمان‌های خاصی که پزشک ارتوپد تجویز می‌کند، استفاده کند. در پایان این مقاله، به معرفی بهترین پزشک ارتوپد خواهیم پرداخت که به شما در تشخیص و درمان این بیماری کمک می‌کند و راهنمایی‌های لازم را برای بهبود وضعیت شما ارائه می‌دهد.
برای سرطان استخوان به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و درمان سرطان استخوان، اولین گام مراجعه به یک متخصص ارتوپد است. پزشک متخصص ارتوپد با ارزیابی علائم شما، معاینه بالینی و درخواست آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه X، سی‌تی‌اسکن و امآرآی، وجود تومور در استخوان‌ها را شناسایی می‌کند. از طرفی این پزشکان با تخصص خود در درمان بیماری‌های استخوان و مفاصل، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و مدیریت این نوع سرطان ایفا می‌کنند.
درصورتی که تشخیص وجود این عارضه تأیید شود، پزشک ارتوپد شما را به سایر متخصصان مانند انکولوژیست‌های جراحی یا رادیوتراپیست‌ها ارجاع می‌دهد تا درمان‌های تخصصی‌تر مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی انجام شود. همچنین، همکاری بین پزشکان متخصص ارتوپدی، انکولوژیست‌ها و تیم‌های پزشکی دیگر در روند درمان بسیار مهم است. اگر به دنبال مشاوره با یک متخصص ارتوپد باتجربه و کاربلد در زمینه سرطان استخوان هستید، دکتر حاجی آقا بزرگی گزینه بسیار مناسبی برای شما خواهد بود. ایشان با تخصص و تجربه بالا در تشخیص و درمان بیماری‌های استخوان و مفاصل، آماده‌اند تا شما را در مسیر درمان این بیماری خطرناک همراهی و یاری کنند.