قفل شدن زانو، وضعیتی ناگهانی و نگران کننده است که ساده‌ترین حرکات روزمره را به چالشی بزرگ تبدیل می‌کند. لحظه‌ای که زانو از حرکت باز می‌ماند و حس گرفتگی یا گیر کردن در آن ایجاد می‌شود، فرد نه تنها درگیر درد فیزیکی، بلکه درگیر ترسی پنهان از یک مشکل جدی در مفصل خود می‌شود. آشنایی با علت‌ها، نشانه‌ها و راه‌های درمان این مشکل، از پیشرفت آسیب و نیاز به جراحی‌های جدی جلوگیری می‌کند.
قفل شدن زانو به چه معناست؟
قفل شدن زانو به حالتی گفته می‌شود که در آن، فرد به طور ناگهانی قادر به خم و صاف کردن کامل زانوی خود نیست. در این وضعیت، زانو در یک موقعیت خاص گیر می‌کند و حرکت آن با درد، سختی یا حتی ناتوانی کامل همراه است. این حالت ممکن است به صورت موقت باشد و پس از چند لحظه یا با تغییر وضعیت برطرف شود، یا به‌صورت دائمی باقی بماند تا زمانی که به درستی درمان شود. قفل شدن زانو معمولا به دلیل وجود مشکل در ساختار داخلی مفصل زانو اتفاق می‌افتد؛ مثل پارگی منیسک، گیر افتادن یک تکه استخوان یا غضروف آزاد در مفصل، یا التهاب و ورم ناشی از آسیب‌های زانو. به طور کلی، قفل شدن زانو علامتی است که نباید نادیده گرفته شود، چرا که می‌تواند نشانه‌ای از یک آسیب یا بیماری جدی تر در مفصل زانو باشد.
علائم مشکل قفل شدن زانو
- ناتوانی در خم یا صاف کردن کامل زانو: شایع‌ترین علامت است که ممکن است به‌طور ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود.
- احساس گیر کردن زانو: فرد ممکن است حس کند زانو در یک موقعیت خاص گیر کرده و نمی‌تواند آن را حرکت دهد.
- درد زانو: هنگام تلاش برای حرکت زانو یا هنگام قفل شدن، درد احساس می‌شود. شدت درد ممکن است خفیف تا شدید باشد.
- تورم یا التهاب زانو: ممکن است به دلیل آسیب داخلی، زانو دچار ورم شود.
- صدا دادن زانو: در هنگام حرکت، زانو ممکن است صدایی مانند “کلیک” یا “ترق ترق” بدهد.
- ضعف یا بی‌ثباتی در زانو: ممکن است هنگام راه رفتن احساس شود که زانو تحمل وزن بدن را ندارد.
- احساس جسم خارجی در مفصل: برخی افراد احساس می‌کنند چیزی در داخل زانو مانع از حرکت روان آن می‌شود.
دلایل بروز قفل شدن زانو
دلایل بروز قفل شدن زانو می‌توانند متنوع باشند و معمولاً به مشکلات ساختاری یا آسیب‌های داخل مفصل زانو مربوط می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین علل این مشکل آورده شده است:
- پارگی منیسک
یکی از شایع‌ترین دلایل قفل شدن زانو است. منیسک، غضروفی هلالی شکل در مفصل زانوست که در صورت پارگی، ممکن است بخشی از آن در مفصل گیر کند و مانع از حرکت طبیعی زانو شود. - جسم آزاد در مفصل (Loose bodies)
گاهی قطعات کوچکی از استخوان یا غضروف به دلایل مختلف مانند آرتروز یا آسیب‌های قبلی از محل خود جدا می‌شوند و به‌صورت آزادانه در مفصل حرکت می‌کنند. این اجسام می‌توانند در مکان‌هایی از مفصل گیر کنند و باعث قفل شدن آن شوند. - آرتروز زانو
در بیماری آرتروز، سطح مفصل دچار ساییدگی و التهاب می‌شود و گاهی باعث تشکیل زوائد استخوانی یا تکه‌هایی از غضروف فرسوده می‌گردد که می‌توانند منجر به قفل شدن زانو شوند. - دررفتگی یا ناپایداری کشکک زانو (پاتلا)
اگر کشکک زانو از محل طبیعی خود جابجا شود، ممکن است در مسیر حرکت زانو اختلال ایجاد کرده و باعث گیر افتادن یا قفل شدن آن شود. - کیست بیکر یا توده‌های پشت زانو
برخی توده‌ها یا کیست‌ها در پشت زانو، مانند کیست بیکر، می‌توانند باعث محدودیت در خم شدن زانو و احساس قفل شدن شوند. - التهاب یا تورم شدید در مفصل
التهاب ناشی از عفونت، ضربه یا بیماری‌های خودایمنی نیز می‌تواند فضای مفصل را محدود کرده و منجر به احساس قفل شدن شود.
بیشتر بخوانید: قفل شدن انگشت دست
قفل شدن زانو همیشه با درد همراه است؟
در بسیاری از موارد، قفل شدن زانو با درد همراه است، به‌ویژه هنگام تلاش برای حرکت دادن مفصل. با این حال، برخی از بیماران تنها احساس گرفتگی یا گیر کردن دارند بدون اینکه درد قابل‌توجهی را تجربه کنند. شدت درد می‌تواند بسته به علت اصلی قفل شدن و شدت آسیب متفاوت باشد. به‌خصوص در مواردی که التهاب یا آسیب‌دیدگی شدیدتر است، درد نیز بیشتر خواهد بود.
تشخیص قفل شدن زانو چه روش هایی دارد؟
برای تشخیص دقیق علت قفل شدن زانو، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سوابق پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. سپس ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند MRI، رادیوگرافی (X-ray) یا آرتروسکوپی استفاده شود. MRI در تشخیص پارگی منیسک یا وجود جسم آزاد در مفصل بسیار مؤثر است و کمک می‌کند منشأ دقیق مشکل مشخص شود تا درمان مناسب آغاز گردد.
درمان قفل شدن زانو
درمان قفل شدن زانو بستگی به علت ایجادکننده آن دارد. اگر مشکل مربوط به پارگی منیسک یا وجود جسم آزاد در مفصل باشد، ممکن است نیاز به جراحی معمولا آرتروسکوپی باشد. در موارد خفیف‌تر، استراحت، استفاده از داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و انجام تمرینات کششی می‌تواند به بهبود کمک کند. هدف اصلی درمان، بازگرداندن عملکرد کامل مفصل زانو و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر است.
استراحت، یخ، فشار و بالا نگه داشتن (RICE)
- اگر قفل شدن زانو به دلیل آسیب حاد و التهاب باشد، درمان اولیه شامل استراحت دادن به زانو، استفاده از یخ برای کاهش ورم، بستن زانو با بانداژ فشاری، و بالا نگه داشتن پا برای کاهش خونرسانی و التهاب مفید است.
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شوند، مخصوصاً در مواردی که علت قفل شدن زانو التهاب یا ورم مفصلی باشد.
فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
- توضیح: تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات اطراف زانو می‌تواند به بهبود عملکرد مفصل کمک کند. همچنین ممکن است فیزیوتراپی به رفع قفل شدن مکانیکی ناشی از ضعف عضلات کمک کند.
۴. تزریق دارو به داخل مفصل
- در برخی موارد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئید یا اسید هیالورونیک را به داخل مفصل تزریق کند تا التهاب کاهش یابد و حرکت مفصل روان شود.
۵. آرتروسکوپی زانو
- اگر علت قفل شدن زانو مکانیکی باشد، مانند پارگی مینیسک یا وجود جسم آزاد در مفصل، آرتروسکوپی یا همان جراحی با دوربین کوچک از طریق سوراخ‌های کوچک ممکن است انجام شود تا جسم مزاحم برداشته شود یا مینیسک ترمیم گردد.
۶. جراحی باز (در موارد شدید)
- در صورتی که آسیب جدی باشد مثلا پارگی شدید مینیسک یا آسیب به غضروف و با آرتروسکوپی قابل درمان نباشد، جراحی باز برای ترمیم یا برداشت ساختار آسیب‌دیده انجام می‌شود.
۷. درمان‌های جایگزین و طب مکمل
- برخی بیماران ممکن است از روش‌هایی مثل طب سوزنی، ماساژ درمانی، یا طب سنتی استفاده کنند. البته اثربخشی این روش‌ها به شرایط فرد و علت دقیق قفل شدن زانو بستگی دارد و باید زیر نظر پزشک انجام شود.