اختلال در الگوی راه رفتن کودکان، یکی از موضوعاتی است که نگرانی های جدی را برای والدین به همراه دارد، مخصوصا زمانی که کودک در مقایسه با هم‌سالانش دیرتر راه می‌افتد یا نحوه‌ی راه رفتنش غیرعادی به نظر می‌رسد. الگوی راه رفتن، فرآیندی پیچیده و هماهنگ میان مغز، عضلات، اعصاب و استخوان‌هاست و هرگونه اختلال در این سیستم خود را به صورت لنگیدن، پنجه رویی، افتادن‌های مکرر یا ناتوانی در حفظ تعادل نشان می‌دهد. در این مقاله، سعی داریم با نگاهی ساده و قابل فهم، به دلایل، انواع و روش‌های شناسایی و درمان اختلالات راه رفتن در کودکان بپردازیم. آگاهی به موقع و برخورد درست با این نشانه‌ها روند رشد حرکتی کودک را به مسیر طبیعی خود بازمی‌گرداند و از بروز مشکلات بعدی پیشگیری خواهد کرد.
چرا کودکان موقع راه رفتن بد قدم برمی‌دارند؟
بد قدم برداشتن کودکان هنگام راه رفتن دلایل مختلفی دارد که بسته به سن، مرحله‌ی رشد و شرایط بدنی هر کودک متفاوت است. در بسیاری از موارد، این مشکل به طور طبیعی با رشد کودک برطرف می‌شود اما گاهی نیاز به بررسی دقیق دارد. در ادامه به چند علت رایج اشاره می‌کنیم.
1. تاخیر در رشد حرکتی
بعضی از کودکان به طور طبیعی کمی دیرتر از دیگران مهارت‌های مانند راه رفتن صحیح را کسب می‌کنند. این تاخیر موقتی است و با تمرین، بازی و گذر زمان بهبود می‌یابد.
2. ضعف عضلات یا ناهماهنگی عضلانی
اگر عضلات پاها، کمر یا لگن کودک به اندازه کافی قوی نباشند یا هماهنگی لازم بین آن‌ها وجود نداشته باشد، ممکن است کودک موقع راه رفتن تعادل نداشته باشد یا پاهایش را به‌درستی روی زمین نگذارد.
3. صافی کف پا یا مشکلات اسکلتی
برخی از مشکلات ساختاری مثل صافی کف پا، زانوی ضربدری یا پرانتزی یا تفاوت طول پاها باعث می‌شود کودک الگوی راه رفتن نادرستی داشته باشد.
4. اختلالات عصبی یا مغزی
در مواردی نادر، مشکلاتی مانند فلج مغزی، اختلالات عصبی یا آسیب‌های هنگام تولد ممکن است روی نحوه راه رفتن کودک تأثیر بگذارد.
5. عادات اشتباه یا تقلید از دیگران
کودکان گاهی از دیگران تقلید می‌کنند یا به دلایل روانی، عادتی اشتباه در راه رفتن پیدا می‌کنند. این عادت‌ها با اصلاح سبک زندگی و توجه والدین برطرف می‌شود.
اگر شما والدین عزیز متوجه شدید که کودکتان مداوم یا به شکلی غیرعادی راه می‌رود، بهتر است با بهترین متخصص ارتوپدی مشورت کنید تا علت دقیق تشخیص داده شود و در صورت نیاز، درمان مناسب آغاز شود. این مورد بسیار مهم است که بد قدم برداشتن بچه خود را از همان ابتدا جدی بگیرید تا در بزرگسالی با مشکلی مواجه نشود.
علائم مشکل در راه رفتن و قدم برداشتن کودک
- افتادن‌های مکرر هنگام راه رفتن.
- لنگیدن یا استفاده از یک پا بیشتر از دیگری.
- راه رفتن با پنجه‌ها یا پاهای کشیده.
- پاها به صورت ضربدری یا پرانتزی قرار می‌گیرند.
- ناتوانی در حفظ تعادل یا سرخوردن.
- راه رفتن با سرعت غیرطبیعی یا خیلی کند.
- ضعف یا خستگی زودهنگام هنگام راه رفتن.
- شکایت از درد در پاها، زانو یا لگن.
- داشتن حالت خمیده یا غیرطبیعی در بدن هنگام راه رفتن.
- عدم هماهنگی بین حرکات دست و پا.
بد راه رفتن در کودکان طبیعی است؟
بد راه رفتن در کودکان در سنین ابتدایی شروع راه رفتن، تا حدی می‌تواند طبیعی باشد. بسیاری از کودکان در مراحل اولیه‌ی یادگیری راه رفتن، تعادل کامل ندارند، پاهایشان را بازتر از حد معمول می‌گذارند یا گاهی با پنجه یا پاشنه راه می‌روند. این رفتارها بخشی از فرآیند رشد حرکتی طبیعی هستند و با گذر زمان، تقویت عضلات و تمرین کافی، بهبود می‌یابند. با این حال، اگر الگوی راه رفتن کودک بعد از دو یا سه سالگی همچنان غیرطبیعی باقی بماند، مانند لنگیدن مداوم، افتادن‌های مکرر یا عدم تعادل واضح، لازم است که توسط پزشک متخصص بررسی شود. تشخیص زودهنگام اختلالات احتمالی از پیشرفت مشکلات جلوگیری کرده و روند درمان را آسان می‌کند.
بیشتر بخوانید: 7 تمرین رفع صافی کف پا
راه رفتن با پنجه پا در کودکان نگران کننده است؟
راه رفتن با پنجه پا در کودکان،در سنین پایین (زیر ۲ تا ۳ سال)، در بسیاری موارد طبیعی و بخشی از روند رشد حرکتی آن‌هاست. برخی کودکان در اوایل راه رفتن، به دلایل مختلفی مثل تقلید، عادت یا کنجکاوی با پنجه پا راه می‌روند و این رفتار با گذشت زمان و تقویت تعادل و عضلات از بین می‌رود. اما اگر این حالت بعد از سن سه سالگی ادامه دار باشد، به‌ویژه اگر کودک هرگز پاشنه‌های خود را روی زمین نمی‌گذارد یا همراه با سفتی عضلات ساق پا، تاخیر حرکتی یا دیگر علائم غیرطبیعی باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی مانند کوتاهی تاندون آشیل، اختلالات عصبی عضلانی یا حتی اوتیسم باشد.
از چه سنی باید نگران بد راه رفتن کودک باشیم؟
نگرانی در مورد راه رفتن کودک زمانی آغاز می‌شود که تا حدود ۱۸ ماهگی نتواند به طور مستقل راه برود. کودکان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی شروع به راه رفتن می‌کنند اما تاخیر در این روند ممکن است به دلایل مختلفی مانند مشکلات عضلانی، عصبی یا حتی ویژگی‌های ژنتیکی باشد. اگر کودک تا ۱۸ ماهگی قادر به راه رفتن نباشد یا در ۲ سالگی هنوز مشکلات حرکتی مشاهده شود، لازم است با یک پزشک مشورت کنید تا علت آن بررسی و درمان مناسب انجام شود. همچنین، اگر کودک در حین راه رفتن تلو تلو می‌زند، تعادل ندارد یا به طور غیرطبیعی راه می‌رود، ممکن است نشانه‌هایی از مشکلاتی در سیستم استخوانی باشد که نیاز به توجه پزشکی دارد.
درمان مشکلات راه رفتن کودک
درمان مشکلات راه رفتن کودک بستگی به علت اصلی آن دارد. در صورتی که کودک تأخیر در راه رفتن داشته باشد، متخصص اطفال یا پزشک متخصص در زمینه حرکات کودک ممکن است برای ارزیابی دقیق وضعیت کودک، آزمایش‌های فیزیکی و گاهی تصویربرداری تجویز کند. اگر مشکل از ضعف عضلانی یا تأخیر در رشد عضلات باشد، درمان شامل تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی خواهد بود. در مواردی که مشکل به دلیل نقص‌های ساختاری مانند مشکلات مفاصل یا استخوان‌ها باشد، ممکن است نیاز به جراحی یا استفاده از وسایل حمایتی مانند کفی‌های طبی باشد.
عوارض تاخیر در راه رفتن کودک
عدم درمان به موقع مشکلات راه رفتن می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود. یکی از عوارض اصلی، تاثیر منفی بر روی رشد و توسعه کلی کودک است. کودکانی که نمی‌توانند به درستی راه بروند، ممکن است در آینده دچار مشکلات تعادلی، انحرافات مفصلی یا مشکلات عضلانی شوند که می‌تواند به محدودیت‌های حرکتی دائمی منجر شود. همچنین، این مشکلات می‌توانند به توسعه توانایی‌های اجتماعی و روانی کودک آسیب بزنند، زیرا حرکت و بازی کردن بخش مهمی از رشد اجتماعی و عاطفی کودک است.