پوکی استخوان در جوانی؛ دلایل و درمان

پوکی استخوان در جوانی، یکی از چالش‌های نوظهور سلامت استخوان است. این مشکل برخلاف باور عمومی، تنها به دوران سالمندی محدود نمی‌شود؛ بلکه در سنین پایین‌تر هم بروز پیدا می‌کند و در صورت بی‌توجهی، به شکستگی‌های دردناک و محدودیت‌های حرکتی منجر می‌شود. در بسیاری از موارد، افراد تا زمان بروز شکستگی یا درد شدید، از وجود این بیماری در بدن خود بی‌خبرند. پوکی استخوان در جوانی، به ‌صورت ناگهانی یا تدریجی پیشرفت می‌کند و در هر دو حالت نیاز به تشخیص به‌ موقع و درمان اصولی دارد.

علائم پوکی استخوان در جوانی

اگرچه پوکی استخوان در جوانی در مراحل اولیه علائم واضحی ندارد، اما نشانه‌هایی وجود دارد که زنگ خطر شما برای مراجعه به پزشک هستند. یکی از اولین نشانه‌ها، درد مبهم یا مزمن در نواحی خاص مثل کمر، زانو یا لگن است. این دردها اغلب با فعالیت تشدید می‌شوند و گاهی بدون علت مشخصی بروز می‌کنند.

کاهش قد به مرور زمان، تغییر فرم بدن، بروز قوز یا انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات هم می‌توانند نشانه‌هایی از شکستگی‌های فشاری ناشی از پوکی استخوان باشند. یکی دیگر از علائم مهم، شکستگی‌های مکرر با ضربه‌های بسیار خفیف است. برای مثال، افتادن ساده یا حتی فشار سبک باعث ترک یا شکستگی در استخوان‌های ضعیف شده می‌شود. این شکستگی‌ها در استخوان‌های بلند مثل ساق پا، مچ دست یا حتی دنده‌ها رخ می‌دهند. ضعف عمومی بدن، خستگی زودرس و اختلال در انجام حرکات ورزشی هم از دیگر علائم غیرمستقیم هستند که باید جدی گرفته شوند.

انواع پوکی استخوان در جوانان

پوکی استخوان در جوانان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام منشأ و روند متفاوتی دارند. شناخت نوع بیماری برای انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت دارد.

پوکی استخوان ایدیوپاتیک

در این نوع از پوکی استخوان، دلیل مشخصی برای کاهش تراکم استخوان‌ها یافت نمی‌شود. معمولا این وضعیت در نوجوانان یا جوانانی دیده می‌شود که از نظر تغذیه، تحرک و سلامت عمومی وضعیت مناسبی دارند، اما به دلایلی ناشناخته، استخوان‌هایشان شروع به از دست دادن تراکم می‌کند. 

در برخی موارد، عوامل ژنتیکی یا اختلالات هورمونی خفیف می‌توانند در ایجاد این نوع پوکی استخوان نقش داشته باشند. نکته مهم اینجاست که ایدیوپاتیک بودن بیماری به معنی بی‌اهمیت بودن آن نیست؛ چرا که اگر درمان نشود، به سرعت پیشرفت می‌کند.

پوکی استخوان ثانویه

این نوع از پوکی استخوان زمانی ایجاد می‌شود که فرد به یک بیماری زمینه‌ای دچار باشد یا داروهایی مصرف کند که روی تراکم استخوان تاثیر منفی می‌گذارند. بیماری‌هایی مثل دیابت نوع یک، بیماری‌های کلیوی، پرکاری تیروئید، اختلالات گوارشی نظیر سلیاک و کرون از جمله عواملی هستند که می‌توانند پوکی استخوان ثانویه ایجاد کنند. علاوه بر این استفاده بلندمدت از داروهایی مثل کورتون‌، داروهای ضدتشنج و برخی داروهای ضدافسردگی هم می‌تواند در بروز این بیماری موثر باشد. تغذیه نامناسب، کمبود ویتامین دی  و کلسیم و سبک زندگی بی‌تحرک، معمولاً در کنار این عوامل نقش تشدیدکننده دارند.

پوکی استخوان جوانان چگونه باید تشخیص داده شود؟

تشخیص پوکی استخوان در جوانی به دقت بیشتری نیاز دارد، چون بسیاری از علائم با سایر مشکلات اسکلتی یا عضلانی اشتباه گرفته شوند. اولین گام در فرآیند تشخیص، بررسی سابقه خانوادگی و بیماری‌های زمینه‌ای شما است. در صورتی که پزشک به پوکی استخوان مشکوک باشد، آزمایش تراکم استخوان  تجویز می‌شود. این آزمایش با استفاده از دستگاه مخصوص، تراکم مواد معدنی استخوان را اندازه‌گیری می‌کند و با معیارهای استاندارد مقایسه می‌شود.

در کنار آن، آزمایش خون برای بررسی سطح کلسیم، فسفر، ویتامین دی،  هورمون‌های تیروئیدی و عملکرد کلیه‌ها هم ضروری است. در موارد خاص، از روش‌هایی مثل ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی دقیق‌تر استخوان‌ها و احتمال شکستگی‌های پنهان استفاده می‌شود. تشخیص زودهنگام از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند و روند درمان را بسیار مؤثرتر می‌کند.

درمان پوکی استخوان در جوانان چگونه است؟

درمان پوکی استخوان در جوانی به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: اصلاح سبک زندگی و مداخلات پزشکی، در بخش اول، فرد باید از رژیمی استفاده کند که سرشار از کلسیم، ویتامین دی، پروتئین و مواد معدنی است. لبنیات کم‌چرب، سبزیجات، ماهی‌های چرب مثل سالمون و مکمل‌های تغذیه‌ای در صورت نیاز، در این رژیم نقش موثری دارند. علاوه بر این قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب در ساعات مناسب، به تولید طبیعی ویتامین دی  در بدن کمک می‌کند.

ورزش‌های تحمل وزن مثل پیاده‌روی تند، کوهنوردی سبک، دوچرخه‌ سواری و تمرینات مقاومتی هم باعث تحریک سلول‌های استخوان‌ساز می‌شوند. در کنار این فعالیت‌ها، پرهیز از مصرف دخانیات و الکل هم نقش مهمی در بهبود وضعیت استخوان دارد.

در مرحله بعد، پزشک بر حسب شدت بیماری و علت آن، داروهای خاصی را تجویز می‌کند. داروهایی مثل بیس‌فسفونات‌ها، کلسی‌تونین، یا حتی هورمون‌درمانی در برخی موارد خاص استفاده می‌شوند. اگر پوکی استخوان شما ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد، تمرکز اصلی درمان باید بر کنترل بیماری مادر باشد. در بعضی موارد، مصرف مکمل‌های خاص نظیر منیزیم، ویتامین K یا زینک هم تجویز می‌شود. نکته کلیدی در درمان پوکی استخوان در جوانی، استمرار و پیگیری دقیق روند درمانی است. هیچ درمانی در این بیماری، به ‌تنهایی کافی نیست و تنها با ترکیب تغذیه، تحرک و داروهای مناسب می‌توان به نتایج مؤثر دست یافت.

سوالات متداول