سارکوم: علائم، انواع، درمان ها و علل

سارکوم نوعی تومور سرطانی بدخیم نادر است که در استخوان و بافت همبند مانند چربی، ماهیچه، عروق خونی، رباط‌ها، تاندون‌ها، غضروف و اعصابی ایجاد می‌شود. این عارضه تنها 1% از کل تشخیص‌های سرطان بزرگسالان و حدود 15% از تشخیص‌های سرطان دوران کودکی را تشکیل می‌دهد و علائم آن به اندازه و محل تومور بستگی دارد. از جمله روش‌های درمانی سارکوم که توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود، می‌توان به جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، درمان هدفمند، ایمونوتراپی و فرسایش حرارتی اشاره کرد.

سارکوم بیش‌تر در کدام قسمت از بدن یافت می‌شود؟

سارکوم می‌تواند در قسمت‌های مختلفی از بدن ایجاد شود، رایج‌ترین این قسمت‌ها و درصد احتمال ایجاد آن‌ها عبارت است از:

• 40% در اندام‌های تحتانی مانند پا و مچ پا
• 15% در اندام‌های فوقانی مانند شانه، بازو، مچ دست و دست
• 30% در تنه، دیواره قفسه سینه، شکم و لگن
• 15% در سر و گردن

انواع سارکوم

سارکوم‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی سارکوم‌های استخوانی و سارکوم‌های بافت نرم تقسیم کرد و بیش از 70 زیر گروه شناخته شده برای آن نام برد.

سارکوم‌های استخوانی

سارکوم اولیه استخوان، سرطانی است که از استخوان شروع می‌شود. بیش از یک سوم این سرطان‌ها در افراد کم‌تر از 35 سال دیده می‌شود و متاسفانه بسیاری از آن‌ها در کودکان قابل مشاهده است. انواع سارکوم استخوان اولیه عبارت است از:

• استئوسارکوم که شایع‌ترین نوع سارکوم استخوان اولیه است.
• کندروسارکوم
• چوردوما
• سارکوم یوئینگ
• فیبروسارکوم

سرطان استخوان متاستاتیک بر خلاف سرطان اولیه استخوان، از عضو دیگری مانند تیروئید، ریه، کلیه، سینه یا پروستات آغاز می‌شود و سپس به استخوان می‌رسد. این سرطان شکل‌های مختلفی دارد و موجب درد و کاهش عملکرد در استخوان می‌شود.

سارکوم‌های بافت نرم

سارکوم بافت نرم که بیش‌تر در بزرگسالان رخ می‌دهد، از ماهیچه یا دیگر بافت‌های همبند آغاز می‌شود و انواع مختلفی دارد که به شرح زیر می‌باشد:

• آنژیوسارکوم
• تومور‌های سلول گرد کوچک دسموپلاستیک
• تومور استرومایی دستگاه گوارش
• لیومیوسارکوم
• لیپوسارکوم
• تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی
• شوانوم بدخیم
• میکسوفیبروسارکوم
• رابیدومیوسارکوم که بیش‌تر در کودکان دیده می‌شود.
• سارکوم سینوویال
• سارکوم پلئومورفیک تمایز نیافته

چه کسانی تحت تاثیر سارکوم قرار می‌گیرند؟

سارکوم عارضه‌ای است که کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سارکوم بافت نرم بیش‌تر در بزرگسالان و سارکوم استخوان بیش‌تر در کودکان، نوجوانان و افراد بالای 65 قابل مشاهده است. علاوه بر این، سارکوم استخوان در نوزادان پسر و افراد سیاهپوست یا اسپانیایی تبار نیز احتمال بیش‌تری دارد.

چه چیزی باعث سارکوم می‌شود؟

سارکوم زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های نابالغ استخوان یا بافت نرم دچار تغییراتی در DNA خود شده و به سلول‌های سرطانی که به صورت غیر قابل تنظیم رشد می‌کنند، تبدیل شوند. در نتیجه این رشد غیر قابل تنظیم، یک توده یا تومور تشکیل می‌شود که به بافت‌های سالم مجاور خود حمله می‌کند و در صورت عدم درمان می‌تواند از طریق خون یا سیستم لنفاوی به دیگر قسمت‌های بدن انتقال یابد.

علت دقیق سارکوم‌ها هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهند:

1. عوامل ژنتیکی: برخی از سارکوم‌ها به دلیل تغییرات ژنتیکی به وجود می‌آیند.

2. تشعشعات یونیزان: قرار گرفتن در معرض تشعشعات یونیزان (مانند پرتودرمانی) می‌تواند خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهد.

3. عوامل محیطی: مواد شیمیایی خاص مانند وینیل کلراید نیز ممکن است خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهند.

4. سابقه خانوادگی: وجود تاریخچه خانوادگی سرطان‌های خاص می‌تواند خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهد.

عوامل خطر مرتبط با سارکوم چیست؟

برخی از عوامل، خطر ابتلا به سارکوم را افزایش می‌دهند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرار گرفتن در معرض آرسنیک و مواد شیمیایی خاص مانند مونومر وینیل کلرید یا مواد ساخت پلاستیک، فنوکسی استیک اسید یا علف کش‌ها و کلروفنول‌ها یا نگهدارنده‌های چوب
• قرار گرفتن در معرض دوز‌های بالای پرتو از درمان قبلی سرطان
• تورم طولانی مدت در بازو‌ها یا پا ها
• برخی اختلالات ارثی و جهش‌های کروموزومی مانند سندرم گاردنر، سندرم ورنر، بیماری فون هیپل- لینداو، سندرم گورلین، توبروس اسکلروزیس، رتینوبلاستوما و نوروفیبروماتوز نوع 1

علائم سارکوم چیست؟

علائم سارکوم بسته به محل تومور متفاوت است و شامل موارد زیر می‌شود:

• توده بدون درد یا دردناک در زیر پوست
• درد طولانی مدت استخوان
• تورم در بازو یا پا که هنگام شب بد‌تر می‌شود.
• محدودیت دامنه حرکتی
• درد در اندام‌هایی مانند بازو، پا یا شکم و لگن
• مشکل در حرکت بازو یا پا
• کاهش وزن بدون دلیل
• کمردرد

لازم است بدانید که، متاسفانه سارکوم با بسیاری از شرایط دیگر علائم مشترک دارد و برای تشخیص و تعیین این که آیا علائم مربوط به سارکوم است یا بیماری دیگری، لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید.

سارکوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

دکتر میلاد حاجی آقابزرگی فوق تخصص تومور‌های اسکلتی- عضلانی مراحل تشخیص سارکوم را با یک شرح حال کامل و معاینه فیزیکی آغاز می‌کند و از یکی از آزمایش‌های زیر استفاده می‌کند:

اشعه ایکس که در آن از مقدار کمی اشعه به منظور گرفتن عکس از استخوان‌ها و بافت‌های نرم داخل بدن استفاده می‌شود.

اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن که در آن از یک کامپیوتر برای ترکیب بسیاری از تصاویر اشعه ایکس در نما‌های مقطعی از داخل بدن استفاده می‌شود.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI که در آن از آهنربا‌های بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر واضح از داخل بدن استفاده می‌شود.

اسکن استخوان که در طول آن پزشک به منظور شناسایی اختلالات استخوانی مقدار کمی ماده رادیواکتیو را به بدن تزریق می‌کند.

اسکن PET که نشان دهنده قسمت‌هایی از بدن است که سطح گلوکز در آن‌ها به دلیل وجود تومور به طور غیر معمولی بالا می‌باشد.

بیوپسی که در طول آن پزشک از تومور نمونه برداری کرده و آن را برای تشخیص بهتر به آزمایشگاه می‌فرستد.

مرحله بندی سارکوم

مرحله بندی سارکوم معمولا به دلیل درک میزان جدی بودن سرطان و انتخاب بهترین روش‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این کار، پزشکان سارکوم‌ها را براساس سیستم طبقه بندی TNM طبقه بندی می‌کنند که این سیستم به شرح زیر است:

T توصیف اندازه و محل تومور اولیه

N توضیح این که آیا سرطان به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته یا خیر

M توضیح این که آیا سرطان به اندام‌های دیگر گسترش یافته است یا خیر

پزشک متخصص به هر کدام از این مراحل عددی بین 1 تا 4 را اختصاص می‌دهد. هر چه این عدد بیش‌تر باشد، نشان دهنده رشد بیش‌تر سرطان و پخش بیش‌تر آن در سراسر بدن می‌باشد.

سارکوم چگونه درمان می‌شود؟

دکتر میلاد حاجی آقابزرگی روش‌های درمانی سارکوم را با توجه به نوع سارکوم، اندازه و موقعیت آن، سلامت عمومی بیمار و این که آیا سارکوم به تازگی در بدن ایجاد شده یا سارکوم عود شده است، تعیین می‌کند که رایج‌ترین آن‌ها عبارت است از:

عمل جراحی

در این روش درمانی پزشک متخصص سعی می‌کند سلول‌های سرطانی را حذف و بافت‌های سالم بدن تا حد امکان حفظ کند. برای این کار، یک برش موضعی گسترده بر روی بدن ایجاد و تومور بدون باقی ماندن هیچگونه بیماری در بافت باقی مانده، حذف می‌شود.

در عمل جراحی سارکوم که توسط جراح تومور استخوان انجام می شود، بازسازی منطقه آسیب دیده اهمیت بسیار زیادی دارد و نجات اندام ممکن است شامل برداشتن تومور و در صورت نیاز استفاده از جایگزین‌های فلزی برای بازسازی مفصل باشد. علاوه بر این، ممکن است استخوان برداشته شده در حین جراحی با استخوانی از قسمت دیگری از بدن جایگزین شود. در برخی موارد، ایمن‌ترین و بهترین راه برای درمان بیماران مبتلا به سارکوم، قطع عضو آسیب دیده خواهد بود که برای پزشک و بیمار تصمیمی بسیار دشوار و ناراحت‌کننده است.

پرتو درمانی

در این روش درمانی که آسیب دیدگی سلول‌های سالم را به حداقل می‌رساند، از اشعه ایکس با انرژی بالا برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتو درمانی به دو صورت داخلی یا خارجی انجام می‌شود.

از پرتو درمانی داخلی که به دو روش رادیوتراپی حین عمل و براکی تراپی بینابینی از طریق یک سری لوله پلاستیکی انجام می‌شود، می‌توان برای درمان سارکوم گسترش یافته و سارکوم منتقل شده به قسمت دیگر از بدن استفاده کرد.

شیمی درمانی

در این روش درمانی، رشد سلول‌های سرطانی که با سرعت زیادی در حال تکثیر هستند با استفاده از دارو‌هایی خاص از بین رفته یا کند می‌شود. دارو‌های مورد استفاده در این روش، به صورت خوراکی یا از طریق سوزن داخل رنگ تزریق می‌شود. در برخی موارد ممکن است قبل از جراحی، شیمی درمانی به منظور کوچک کردن تومور انجام شود و یا شیمی درمانی به همراه پر تو درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

درمان هدفمند

این روش درمانی تنها بر روی انواع خاصی از سلول‌های سرطانی با نقاط ضعف کار می‌کند و نقاط ضعف آن‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد. در واقع، درمان هدفمند بدون آسیب رساندن به سلول‌های سالم به نقاط ضعف سلول‌های سرطانی حمله می‌کند. پزشک متخصص ممکن است از این روش درمانی به تنهایی یا با ترکیبی از درمان‌های دیگر استفاده کند.

ایمونوتراپی

سلول‌های سرطانی از سیستم ایمنی بدن پنهان می‌شوند یا پاسخ ایمنی را غیر فعال می‌کنند. در روش درمانی ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بدن بیمار به منظور شناسایی و مبارزه بهتر با سلول‌های سرطانی تقویت می‌شود و اجازه تکثیر و رشد در بدن را به آن‌ها نمی‌دهد.

منبع: clevelandclinic