توده عصبی استخوان یکی از موارد نادری است که ممکن است بیماران را با علائمی مانند درد مزمن، بی‌حسی یا اختلال در حرکت درگیر کند. این توده‌ها در اثر رشد غیرطبیعی بافت‌های عصبی در نزدیکی یا داخل ساختارهای استخوانی به‌وجود می‌آیند و بسته به محل، اندازه و نوع‌شان می‌توانند تأثیرات متفاوتی بر عملکرد عصبی و حرکتی بدن بگذارند. اگرچه شنیدن نام “توده” ممکن است در ابتدا نگرانی‌برانگیز باشد، اما بیشتر توده‌های عصبی استخوان خوش‌خیم هستند و با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان از پیشرفت عوارض جلوگیری کرد. آشنایی با علائم اولیه، روش‌های تشخیصی نوین و گزینه‌های درمانی در این زمینه می‌تواند به بیماران و خانواده‌ها کمک کند تا با اطمینان بیشتری با این شرایط روبه‌رو شوند.
توده عصبی استخوان چیست و چرا به وجود می‌آید؟
توده عصبی استخوان به رشد غیرطبیعی سلول‌های عصبی یا بافت‌های مرتبط با اعصاب در نزدیکی یا داخل استخوان گفته می‌شود. این توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا در موارد نادر بدخیم باشند و معمولاً از اعصاب محیطی منشأ می‌گیرند که از کنار یا درون استخوان‌ها عبور می‌کنند.
بیشتر بخوانید: تومور استخوانی کوردوما
علت به‌وجود آمدن توده عصبی استخوان چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند در شکل‌گیری این نوع توده‌ها نقش داشته باشند، از جمله:
- رشد غیرطبیعی سلول‌های عصبی: گاهی سلول‌های عصبی به دلایل ناشناخته شروع به تکثیر بیش از حد می‌کنند و باعث ایجاد توده می‌شوند. نمونه‌ای از این وضعیت، نوروفیبروما یا شوانوما است.
- فشار مزمن یا تحریک عصبی: آسیب‌دیدگی‌های مکرر، فشار روی اعصاب یا تحریک طولانی‌مدت ممکن است باعث تغییرات بافتی و رشد توده در ناحیه عصبی شود.
- زمینه‌های ژنتیکی: برخی بیماری‌های ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع ۱ یا ۲ می‌توانند منجر به رشد توده‌های عصبی متعدد در بدن از جمله در استخوان‌ها شوند.
- التهاب یا آسیب‌های قبلی: صدمات قدیمی، شکستگی‌ها یا جراحی‌های نزدیک به عصب ممکن است باعث واکنش ترمیمی غیرطبیعی و در نهایت ایجاد توده شوند.
توده عصبی استخوان در زانو باعث عدم توانایی راه رفتن می‌شود؟
توده عصبی استخوان در ناحیه زانو در برخی موارد باعث کاهش توانایی در راه رفتن می‌شود اما این موضوع به چند عامل مهم بستگی دارد. عواملی که شدت علائم را تعیین می‌کنند:
- محل دقیق توده: اگر توده در نزدیکی اعصاب حرکتی اصلی زانو یا در مسیر عصب سیاتیک یا عصب پرونئال قرار داشته باشد، ممکن است با فشرده‌سازی عصب، باعث درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی یا اختلال در کنترل عضلات پا شود.
- اندازه و سرعت رشد توده: توده‌های بزرگ یا توده‌هایی که با سرعت رشد می‌کنند، بیشتر احتمال دارند به اعصاب یا ساختارهای حرکتی فشار وارد کنند و عملکرد طبیعی زانو را مختل کنند.
- فشار روی عضلات یا مفصل: گاهی توده نه تنها روی اعصاب، بلکه روی تاندون‌ها یا مفصل زانو نیز فشار وارد می‌کند که می‌تواند منجر به محدود شدن حرکت، لنگیدن، یا درد هنگام راه رفتن شود.
- واکنش بدن به درد عصبی: حتی اگر توده کوچک باشد، درد عصبی حاصل از آن ممکن است به‌قدری شدید باشد که فرد از قرار دادن وزن روی آن پا اجتناب کند، و در نتیجه راه رفتن برایش دشوار شود.
تشخیص توده عصبی استخوان چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص توده عصبی استخوان فرآیندی چند مرحله‌ای است که با معاینه بالینی شروع می‌شود و با تصویربرداری‌های دقیق و در صورت نیاز آزمایش‌های تکمیلی ادامه پیدا می‌کند. هدف از این فرآیند، شناسایی محل دقیق توده، بررسی نوع آن (خوش‌خیم یا بدخیم) و ارزیابی تأثیر آن بر اعصاب و بافت‌های اطراف است.
معاینه بالینی توسط پزشک متخصص
پزشک ابتدا سابقه علائم بیمار را بررسی می‌کند، مانند:
- درد موضعی
- بی‌حسی یا گزگز
- ضعف عضلانی
- اختلال در حرکت مفصل نزدیک توده
تصویربرداری‌های تشخیصی
برای تأیید وجود توده و تعیین اندازه و محل دقیق آن، از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی): بهترین روش برای مشاهده دقیق بافت‌های نرم و بررسی ارتباط توده با عصب‌ها.
- CT Scan (سی‌تی اسکن): مناسب برای مشاهده ساختار استخوان و بررسی تغییرات استخوانی اطراف توده.
- X-ray (رادیوگرافی ساده): گاهی در مراحل اولیه استفاده می‌شود، اما برای تشخیص جزئیات کافی نیست.
الکترومیوگرافی (EMG) و تست هدایت عصبی (NCV)
اگر علائمی مانند ضعف عضلانی یا بی‌حسی وجود داشته باشد، این تست‌ها برای بررسی عملکرد اعصاب محیطی و تاثیر توده بر آن‌ها انجام می‌شود.
روش جراحی توده عصبی استخوان
جراحی توده عصبی استخوان یک روش تخصصی است که با هدف برداشتن کامل یا کاهش اندازه توده برای کاهش فشار بر عصب، تسکین درد و بازگرداندن عملکرد حرکتی انجام می‌شود. این نوع جراحی بسته به محل توده، اندازه، نوع خوش خیم یا بدخیم و ارتباط آن با اعصاب یا بافت‌های اطراف، ممکن است ساده یا پیچیده باشد. بعد از بیهوشی، جراح با برش روی پوست و بافت نرم ناحیه، به محل توده دسترسی پیدا می‌کند. در مواردی که توده در استخوان قرار دارد، ممکن است برش یا تراش استخوان برای دسترسی به توده لازم باشد. جراح با برش روی پوست و بافت نرم ناحیه، به محل توده دسترسی پیدا می‌کند. در مواردی که توده در استخوان قرار دارد، ممکن است برش یا تراش استخوان برای دسترسی به توده لازم باشد.
توده با دقت از بافت‌های اطراف جدا شده و کاملا یا تا حد ممکن خارج می‌شود، بدون آنکه به عصب‌های حیاتی آسیبی وارد شود. اگر توده به اعصاب چسبیده باشد، ممکن است فقط قسمتی از آن برداشته شود یا از تکنیک‌هایی مانند میکرو جراحی استفاده شود. پس از برداشت توده، در صورت نیاز استخوان بازسازی می‌شود و بافت‌های اطراف بخیه زده می‌شوند. در برخی موارد از پیچ، پلاک یا ابزارهای تثبیت‌کننده برای تقویت ناحیه استفاده می‌شود.
پس از جراحی، احتمال بازگشت توده عصبی استخوان وجود دارد؟
احتمال بازگشت توده عصبی استخوان پس از جراحی وجود دارد، اما میزان آن به چند عامل بستگی دارد.
در مواردی که توده کاملا برداشته شده و خوش‌خیم باشد، احتمال بازگشت بسیار کم است. اما اگر توده به اعصاب حیاتی چسبیده باشد و پزشک نتواند آن را به‌طور کامل خارج کند، احتمال باقی ماندن بخشی از توده وجود دارد و همین موضوع منجر به عود یا رشد مجدد آن در آینده خواهد شد. همچنین در برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند نوروفیبروماتوز یا اختلالات ژنتیکی، حتی پس از جراحی موفق، امکان بروز توده‌های جدید در نقاط دیگر بدن نیز وجود دارد.